Według źródeł kościelnych dziewięćdziesiąt procent egzorcyzmowanych osób to dziewczęta i kobiety - mówi Artur Nowak, autor książki “Kroniki opętanej”. Białystok, egzorcyzmy na odległość (fot. Grzegorz Dąbrowski / Agencja Gazeta) Napisał pan z żoną książkę o zjawisku pedofilii w polskim Kościele (“Żeby nie było zgorszenia. Ofiary mają głos”). W nowej zajął się pan egzorcystami. Dlaczego?

To zjawisko, któremu warto się przyjrzeć. Ostatnio głośno było o księdzu Michale Olszewskim, który z figurką Matki Bożej z Guadalupe w ręku wyganiał salcesonem ducha wegetarianizmu z jakiejś biednej dziewczyny. Ten ksiądz jest szefem Biura Prasowego Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji Konferencji Episkopatu Polski.

Inny ksiądz kazał rodzinie pewnej nastolatki kropić wodą święconą jej kota. Mamy z jednej strony do czynienia z jakimś folklorem, z drugiej zaś z polem do olbrzymich nadużyć.

Poznał pan kogoś, kogo poddawano egzorcyzmom? Przez Fundację “Nie Lękajcie się” nawiązałem kontakt z Ireną, która była poddawana egzorcyzmom całymi latami .

Smarowano jej intymne części ciała świętymi olejami, tłumaczono, że to siedlisko zła, a diabeł boi się konsekrowanych rąk. Wracała do domu wymaltretowana, z porwaną bielizną. Kiedy skarżyła się krewnym, że podczas egzorcyzmów księża naruszają jej intymność, odpowiadali, że przemawia przez nią szatan. W przerwach między egzorcyzmami księża palili papierosy i niewybrednie komentowali jej wygląd. Pamięta, jak mówili: “fajna dupa”, “fajne cycki”. Wybijano jej zęby krzyżem, przez wiele godzin więziono, ma uszkodzony kręgosłup, bo egzorcyści na niej siadali. Znam też przypadki samobójstw osób , które brały udział w egzorcyzmach.

Lublin. Blok, w którym rzekomo doszło do opętania całej rodziny i odprawiano egzorcyzmy (fot. Jakub Orzechowski / Agencja Gazeta) () Pana książka pt. “Kroniki opętanej”, która trafiła właśnie do księgarń, jest oparta na tej historii? To powieść zainspirowana faktami, nie tylko historią Ireny, choć oczywiście udramatyzowana. Moja bohaterka z dnia na dzień traci rodziców. Związuje się z dziewczyną, co dla jej krewnych, gorliwych katolików, jest objawem zniewolenia przez szatana. Dlatego poddają ją egzorcyzmom. “Kroniki opętanej” to historia wielkiej ucieczki, a zarazem obrony tożsamości tytułowej nastolatki.

Taką, niestety, mamy Polskę, zaczadzoną kompleksami, strachem przed innością, uprzedzeniami do obcych. Egzorcyści wpisują się w ten nurt socjalizacji. Ks. Andrzej Kobyliński, filozof z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, który opublikował na ten temat wiele artykułów naukowych i publicystycznych, twierdzi, że wraz z procesem desekularyzacji powraca postać szatana jako jedna z centralnych figur religijnych.

Przy religijności irracjonalnej zwycięża pandemoniczna wizja świata. Ludzie zaczynają wszędzie widzieć diabła. W konsekwencji rodzi się zapotrzebowanie na uwalnianie od szatana, np. na egzorcyzmy czy picie wody egzorcyzmowanej.

Skąd pan czerpał wiedzę o egzorcyzmach? Przeglądałem dokumenty kościelne, które zawierają zalecenia dotyczące przeprowadzania egzorcyzmów. Okazało się, że obrzędy te mają się odbywać bez świadków. Na to kładzie się największy nacisk. Jest ksiądz prowadzący i kilku pomocników. Przygotowanie egzorcysty trwa rok w ramach kursu. Episkopat zapowiedział stworzenie jakiegoś ośrodka formacyjnego dla księży, którym powierzono tę posługę, ale do dziś go nie utworzono.

To co mnie zdumiało w treści dokumentów konferencji Episkopatu Polski to fakt, że egzorcyści wcale nie muszą mieć zgody osób, nad którymi sprawują ten obrzęd, by je egzorcyzmować - powinni ją mieć w miarę możliwości - i nie są zobowiązani do uprzedniego wysłania ich do psychologa i psychiatry. Według źródeł kościelnych dziewięćdziesiąt procent egzorcyzmowanych osób to dziewczęta i kobiety.

Potworne. Jeden seans trwa nawet kilkanaście godzin, to się dzieje miesiącami, czasem latami. Ostateczną “diagnozę” w kwestii opętania wydaje egzorcysta. Opinia psychologa albo psychiatry, jeśli w ogóle jej się zasięga, ma charakter pomocniczy. Niestety, Kościół nie podaje, ile osób jest poddawanych tym zabiegom, ale moim zdaniem może to być kilkadziesiąt tysięcy rocznie.

Ilu jest egzorcystów? W tej chwili w Polsce jest ich ponad 150, ale zapotrzebowanie rośnie. Wiem od dość wysoko postawionej osoby w Kościele, że wiedza egzorcystów o zaburzeniach psychicznych jest żadna. To często osoby, które wykorzystują posługę do kreowania się na pogromców złych duchów, to trąca narcyzmem i poczuciem omnipotencji. Zdradzę, że taki trochę jest ksiądz z mojej powieści.

Doświadczony egzorcysta ksiądz Stanisław Walczak wspominał, że na każde około 5000 “wezwań” tylko jeden przypadek być może jest “opętaniem demonicznym”. Ksiądz ironizuje z młodych egzorcystów, którzy puszą się “swą” mocą nad mocami ciemności. Twierdzi, że te spektakularne zjawiska, jak trans, konwulsje, są znane. Obserwował je masowo podczas seansów “uzdrawiania”, organizowanych przez afrykańskich szamanów. Nie różnią się one niczym od katolickich egzorcyzmów.

To na ludzi działa. Szukają bowiem u egzorcystów szybkich, magicznych rozwiązań swoich problemów życiowych. Księża bez problemu więc nakręcili koniunkturę na tego typu religijność.

Dla pieniędzy? Z tego, co wiem, egzorcyzmy są bezpłatne. To raczej sposób na sprawowanie rządu dusz. Osoba poddawana egzorcyzmom jest zazwyczaj zastraszona. Wierzy egzorcyście, bardzo łatwo jest nią manipulować. I zarazem jest podatna na bycie kontrolowaną.

Co ciekawe, egzorcystami zostają często osoby niezwykle kontrowersyjne. Najbardziej znanym z nich jest ksiądz Aleksander Posacki, związany z pismem “Egzorcysta”, postrzegany jako szaman i znawca tematyki. A prawda jest taka, że jakiś czas temu dostał od przełożonych zakaz publicznego sprawowania funkcji kapłańskich, bo jezuici mieli z nim spory problem.

Wracając do pani pytania o pieniądze, możemy podejrzewać, że egzorcyzmy są jednak przedsięwzięciem komercyjnym. Charyzmatyczni egzorcyści organizują odpłatne wyprawy w święte miejsca, piszą książki, udzielają się w mediach, są rozchwytywani przez parafie, które ich zapraszają. To jest olbrzymi rynek potrzeb.

Mówi pan, że ludzie szukają u egzorcystów rozwiązania ich problemów. Z jakimi kłopotami najczęściej się do nich zgłaszają? Egzorcyści wyrzucają z Polaków duchy homoseksualizmu, intelektu, wegetarianizmu. Jakoś nie słyszałem, żeby któryś z nich próbował wyrzucić demona nietolerancji, ksenofobii albo zawiści. To wiele nam mówi o polskim Kościele. To egzorcysta decyduje, jakiemu obrzędowi należy poddać osobę, która się do niego zgłosiła. Do wizyty u egzorcysty zamiast psychologa często zachęcają bliscy, rodzina, mówią: “Jest taki człowiek, który zdejmie z ciebie złego ducha, uzdrowi”. Dla potrzebującego pomocy brzmi to atrakcyjnie.

Europejska konferencja egzorcystów w Częstochowie, 2011. Od lewej: Ksiądz Aleksander Posacki, ksiądz Rufus Pereira z Indii oraz ksiądz Andrzej Grefkowicz (fot. Grzegorz Skowronek / Agencja Gazeta) () Naprawdę ktoś wierzy w takie obietnice w XXI wieku? Klientela egzorcystów to grupa przejawiająca cechy charakterystyczne dla społeczeństwa pogubionego po 1989 r. Opis mentalności postsowieckiej według księdza Józefa Tischnera koresponduje z umysłowością osoby, która żyje w tradycjonalistycznym nurcie katolicyzmu. Ja ten model nazywam człowiekiem skatechizowanym. To osoba niedecyzyjna, zalękniona, zakompleksiona, którą charakteryzuje brak samodzielnego myślenia - liczy się to, co powie ksiądz.

Do egzorcystów trafiają zwykle osoby zagubione, po przejściach. Najgorsze jest to, że prowadzi się do nich nastolatki. Poznałem historię dziewczyny, którą krzywdził pedofil w sutannie. Poskarżyła się bliskim, a ci uznali, że przemawia przez nią zły duch. Że ją opętał. Poddano ją egzorcyzmom, ale już z nią o nich nie porozmawiamy. Po obrzędach popełniła samobójstwo.

Bardzo poruszyła mnie też historia nastoletniej lesbijki, która podczas egzorcyzmów była otaczana wianuszkiem mężczyzn: księży i świeckich pomocników egzorcysty. W pewnym momencie poczuła na ciele twarde penisy tych mężczyzn. W taki oto sposób wypędzano z niej demona homoseksualizmu.

Co na to Kościół? Nie zajmuje oficjalnego stanowiska wobec egzorcyzmów i tym samym je legitymizuje. Tych obrzędów powinno się po prostu zakazać. W Niemczech tamtejszy episkopat zakazał egzorcyzmów po śmierci Anneliese Michel w 1976 roku. Świecki sąd skazał egzorcystów za nieumyślne spowodowanie śmierci tej młodej dziewczyny.

U nas egzorcyzmy odbywają się w podziemiach kościołów. Są tam krzesła i stoły, do których przywiązuje się ludzi. Mamy do czynienia z ewidentnym pozbawianiem wolności tych osób oraz naruszaniem ich nietykalności. Znam co najmniej kilka spraw, gdzie te wątki się przewijają. Sądy będą musiały sobie odpowiedzieć na pytanie, czy linia obrony księdza, który kogoś krępował i pozbawiał wolności, powołując się na opętanie, zostanie w naszym świeckim państwie uznana jako podlegająca ochronie prawnej.

Zdarza się, że przebieg egzorcyzmów jest rejestrowany? Przez kogoś z zewnątrz? Kościół się nigdy na to nie zgodzi. Być może uczestnicy obrzędów robią to na własne potrzeby, ale pewności nie mam.

Osoby po egzorcyzmach można poddawać terapii psychologicznej? Każdy przypadek jest inny. Często mamy do czynienia z naruszeniem nietykalności albo zwykłą przemocą, pozbawieniem wolności. Jest to doświadczenie traumatyczne. Ofiary egzorcyzmów spełniają często kryteria zespołu stresu pourazowego. Nie można tego zaniedbać, bo brak terapii może na trwale zaburzyć ich osobowość.

“Kroniki opętanej” ukazały się nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej.