• Pomnik Janka Martyniaka zniknął z Jaworzna. Teraz IPN sfinansuje nowy

Przez lata przy ul. Ławczanej w Jaworznie stał skromny pomnik upamiętniający Janka Martyniaka, bohatera z Gwardii Ludowej PPS-WRN. Zniknął po zaleceniach IPN. Teraz Martyniak znów zostanie upamiętniony.

“W związku z wejściem w życie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy, MZNK zwrócił się do Instytutu Pamięci Narodowej z prośbą o opinię w sprawie kilku pomników istniejących w Jaworznie. Pomniki są dostosowywane do wymogów ustawy oraz zaleceń zawartych w opinii IPN” - informowali w 2018 roku urzędnicy.

Na niektórych pomnikach zostały zdemontowane tablice, litery bądź cały napis. Z pomnika Janka Martyniaka usunięto cały blok z napisem.

• Mieszkańcy Jaworzna nie zgadzają się z decyzją IPN

Z taką decyzją nie zgodzili się mieszkańcy. Antifa Jaworzno i działacze PPS Niepodległość złożyli w jaworznickim urzędzie miasta petycję wzywającą do przywrócenia pomnika Janka Martyniaka. Petycję podpisało 205 mieszkańców Jaworzna. PPS Niepodległość wiele razy zwracała się w tej sprawie do IPN. Stowarzyszenie chciało, żeby na pomnik wrócił z dopiskiem „Gwardii Ludowej PPS-WRN". Tymczasem w miejscu dawnego obelisku stanął nielegalny pomnik-płyta, pod którym składane są znicze i kwiaty przez mieszkańców Jaworzna.

O przywrócenie pomnika na ostatniej sesji rady miejskiej w Jaworznie zdecydowali też radni, którzy przychylili się do petycji mieszkańców.

  • Otrzymaliśmy zapewnienie, że pomnik Janka Martyniaka wróci na swoje miejsce, na ulicę Ławczaną, a IPN pokryje koszty swojej „pomyłki". Janek Martyniak był antyfaszystą, który oddał życie w walce o wolność. Pomnik mu się po prostu należy - mówią działacze Antify.

Jan Martyniak był żołnierzem Gwardii Ludowej WRN, która deklarowała lojalną współpracę z Armią Krajową i podporządkowała jej swoje oddziały. Członkowie GL-WRN, wśród nich Martyniak, w nocy 10 czerwca 1943 roku zaatakowali obóz jeniecki w Jaworznie, skąd uwolnili pięciu przetrzymywanych tam angielskich lotników. Wycofując się, socjalistyczni partyzanci natknęli się na niemiecki patrol, doszło do strzelaniny. Martyniak zginął, osłaniając odwrót.

Załoga Kopalni Węgla Kamiennego „Komuna Paryska" ufundowała mu w 1968 roku pomnik tuż przy torze kolejowym na ul. Ławczanej w Jaworznie. Pomnik zdobił napis „Tu zginął żołnierz Gwardii Ludowej Jan Martyniak".

• W Jaworznie powstanie pomnik Martyniaka z brązu i granitu

Jak usłyszeliśmy w IPN, nowy pomnik ma być wykonany z granitu i brązu. Instytut zadeklarował przy tym gotowość sfinansowania kosztów upamiętnienia.

  • Chodzi o wybudowanie godnego upamiętnienia w sposób jednoznaczny honorującego poległego jako żołnierza konspiracji niepodległościowej. To nic nadzwyczajnego. Na terenie Małopolski został już w tym roku kompleksowo odnowiony pomnik w Ryczowie, upamiętniający bojowców Gwardii Ludowej PPS, którzy zginęli w walce z Niemcami. Instytut upamiętniania wszystkie nurty podziemia niepodległościowego z czasów II wojny światowej - mówi dr Rafał Leśkiewicz, rzecznik Instytutu Pamięci Narodowej.

Jak dodaje, IPN stara się wyjaśniać mieszkańcom, że utrwalone w PRL skojarzenia z Gwardią Ludową powinny uwzględniać rozróżnienie pomiędzy komunistyczną, stalinowską Gwardią Ludową, stworzoną przez PPR, a wcześniej powstałą, niepodległościową Gwardią Ludową PPS. Do tej Gwardii Ludowej należał Jan Martyniak ps. „Janek".

Leśkiewicz podkreśla, że poprzedni pomnik po prostu był niezadbany, a zbudowany chodnik zakrył część napisów na nim. Co prawda ponownie je potem wykonano, ale w nazwie organizacji popełniono i pozostawiono błąd ortograficzny. Zabrakło też informacji, że chodziło o Gwardię Ludową PPS.

Michalina Bednarek