Krótko po zmroku 28 listopada 2020 roku na leśnym odcinku lokalnej drogi pod miejscowością Starogród Dolny (powiat Chełmno, woj. kujawsko-pomorskie) przejeżdżający kierowca dostrzega najpierw czerwoną łunę i czarny dym, a potem płonące w głębokim rowie małe auto. Pojazd leży na boku. Ogień z otworów okiennych i spod maski wali tak, że palą się nawet otaczające wóz chaszcze. Wezwani strażacy znajdują w dopalającym się już daewoo matizie dwa poczerniałe ciała. Trudno rozpoznać, jakiej są płci – nie mówiąc o identyfikacji.

Droga 550 wznosi się w tym miejscu trzy metry ponad rów. To wystarczy, by auto przekoziołkowało. Zakręt, z którego miał wypaść matiz, nie jest jednak ostry. Kierowca, który wezwał strażaków, mówi o nim „śmieszny łuk". Mieszka trzy kilometry dalej i zapewnia, że jak żyje, nie pamięta tu żadnego wypadku.

Daewoo nie nosi śladów wcześniejszego zderzenia z innym autem, barierą czy drzewem. Na drodze nie ma oznak ostrego hamowania. Wezwany na miejsce lekarz stwierdza zgon („zwłoki praktycznie zwęglone z rozległymi zwęgleniami tkanki kostnej"). Nie wiadomo, czy kierowca i pasażer spłonęli żywcem, czy zginęli wcześniej. Pierwsza wersja wydaje się, niestety, bardziej prawdopodobna, bo sekcja wykazuje „cząstki sadzy w górnych drogach oddechowych i pokarmowych". Jeden z denatów ma złamaną kość udową. Biegły od medycyny kryminalnej dr Przemysław Sopel orzeka, iż „bezpośrednią przyczyną zgonu mógł być wstrząs poparzeniowy, jednakże (…) nie można wykluczyć urazu czaszkowo-mózgowego". Badań toksykologicznych policja nie zleca.

Po trzech dniach już wiadomo, że w aucie zginęli 25-letni Rafał Koczan i 45-letni Sławomir Śliwiński, obaj z Torunia. Koczan był w chwili śmierci trzeźwy, Śliwiński miał we krwi 3,5 promila alkoholu.

– Ciała były tak splątane, że nawet nie dało się stwierdzić, który z nich kierował, a który był pasażerem – mówi mi toruński adwokat Andrzej Pazdyga, pełnomocnik ojca Rafała Koczana.

Chełmińska policja i prokuratura ustalają, że obie ofiary od dwóch tygodni pracowały dorywczo dla Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego Macieja B., zarejestrowanego w wynajętym mieszkaniu przy ulicy Wawelberga 3 na warszawskiej Woli. Dziś mieszkają tam inne osoby. Macieja B. nikt na klatce nie kojarzy.

Z krajowego rejestru ewidencji gospodarczej wynika, że w 2015 roku jego spółka była podwykonawcą dla operatora strefy płatnego parkowania w podtoruńskiej Chełmży. Czyli zatrudniała inkasentów sprzedających kierowcom bilety parkingowe. Bywałem w tamtym czasie w Chełmży. Inkasenci już na pierwszy rzut oka sprawiali wrażenie ludzi w życiowych kłopotach – to się okaże ważne.

Pytam o Macieja B. w chełmżyńskim magistracie – nie pamiętają. W dokumentach jest tylko adnotacja o głównym operatorze strefy parkowania, za 12 miesięcy usługi skasował 94 tys. złotych. Ustalam jednak, że po roku 2018 Maciej B. zjawia się w Toruniu jako pośrednik w handlu nieruchomościami. Zamieszkuje na strzeżonym osiedlu przy ulicy Polnej 8. Macieja B. nie zastaję ani za pierwszym, ani za drugim, ani za trzecim razem. Rozmawiam z sąsiadami.

Ten z góry: – Słabo go znam, ale wydaje się kulturalnym człowiekiem. Przystojny albo raczej: mocno zbudowany. Jeździ dostawczakiem, ma jakieś przedsiębiorstwo. Mieszka sam. Kiedyś się zgadało, że jest byłym sportowcem, ale już nie pamiętam: kolarz czy kajakarz, jakoś tak… Ostatnio o niego policja pytała. Mówili, że chodzi o alimenty.

Ten z naprzeciwka: – Wiem tyle, że to biznesmen i chyba ma kłopoty. Szukają go ostatnio różni, nie tylko policja. Przez prawie dwa tygodnie jacyś w samochodzie pod klatką siedzieli, zdjęcia robili.

Spalony matiz realnie należał do PHU Macieja B., chociaż formalnie do innej firmy, bydgoskiej. Kupiony krótko przed wypadkiem nie został przerejestrowany. Kupującymi w imieniu PHU byli B. i Rafał Koczan.

– Był kochanym, dobrym człowiekiem, wesołym – mówi mi ojciec Rafała, Andrzej. Rozmawiamy w mieszkaniu na piętrze gomułkowskiego bloku na toruńskim Podgórzu. Ojciec i syn mieszkali tu razem, co także będzie istotne. Na stole stoją: pudełko czekoladowych ciastek i portret Rafała w ramce. – Uprawiał sporty: pływał, jeździł na rolkach, na nartach, ćwiczył podnoszenie ciężarów. Alkoholu nie nadużywał, narkotyków nie brał. Skończył liceum, a po maturze robił policealną szkołę dla informatyków. Obaj z bratem to umysły techniczne. Robota u Macieja B. miała być jego dodatkową, bo na stałe pracował w Dortechu.

Ta firma jest podwykonawcą spółki Multimedia – jednego z potentatów w branży domowego internetu i telewizji. Spółka matka ma 15 procent rynku w całej Polsce. Spółka córka działa w Toruniu i okolicy.

– Syn zakładał kablówkę w Chełmnie, w Chełmży, Wąbrzeźnie, Brodnicy. Miał mnie przyuczyć i mieliśmy pracować razem. Ale w połowie listopada, robiąc montaż na osiedlu Rubinkowo, poznał klienta, który go skontaktował z Maciejem B., a ten mu zaproponował dorobek w nieruchomościach. I od razu zatrudnił na umowę o pracę. Mnie coś śmierdziało, bo syn nie umiał powiedzieć, jak firma się nazywa, ani nie miał jednej choćby wizytówki, nie wziął też kopii umowy.

Bo kopii nie było. A oryginał B. i Koczan podpisali w dostawczaku na parkingu pod toruńskim Cinema City. Pracodawca sfotografował komórką dowód osobisty i prawo jazdy nowego pracownika, dał mu do podpisania kwit in blanco, dalej mieli się zdzwaniać.

– Doradziłem Rafałowi, aby zablokował dowód jako zaginiony, żeby ten B. nie wziął na niego kredytu i nie znikł – mówi mi Andrzej Koczan. – Ale facet się rzeczywiście odezwał. Dał pierwsze zlecenie.

Zleceniem była pomoc przy zakupie matiza w Bydgoszczy. Rafał pojechał tam razem z B. A potem odprowadził nowy nabytek na przegląd do umówionego wcześniej mechanika. Maciej B. wieczorem zapłacił mu 100 złotych, z ręki do ręki. I obiecał, że wkrótce Rafał dostanie matiza jako służbowe auto. Koczan wrócił do domu – i do ojca – bardzo zadowolony.

Trzeci raz pracodawca skontaktował się z Rafałem 28 listopada 2020, około 13.00. Dał kolejne zadanie: natychmiast obejrzeć pod Chełmnem działkę budowlaną. Ocenić, czy atrakcyjna.

– Syn nie miał żadnego doświadczenia ani w działkach, ani w mieszkaniach, więc byłem przekonany, że pojechał na miejsce z B. jako jego szofer. Noc nadchodzi, Rafał nie dzwoni, telefon ma wyłączony, ja już cały w nerwach, bo jemu się nie zdarza nie wrócić na noc do domu i jeszcze nie informować. Nazajutrz była niedziela, poszedłem na policję, tutaj, na Podgórzu, zgłosiłem zaginięcie. W poniedziałek dostałem przez znajomych wiadomość, że pod Chełmnem rozbił się jakiś matiz. Poszedłem na komisariat raz jeszcze. Zadzwonili przy mnie do Chełmna i mówią, że syn chyba nie żyje, a druga ofiara wypadku to nie jest Maciej B., tylko jakiś inny, nazwiskiem chyba Śliwiński.

Pogrzeb Rafała odbył się 28 grudnia. 40 dni później na adres ojca i syna przychodzi informacja o zaległej racie ubezpieczenia Rafała na życie. W ten sposób ojciec dowiaduje się, że syn miał polisę w Allianz. Nazywała się „Pakiet Bezpieczne Życie" i w związku z nieopłaceniem składki wygasła dwa dni po wypadku.

Na wezwaniu jest numer „opiekuna polisy". Ojciec dzwoni i słyszy, że wypłaty za śmierć jego dziecka – która ma wynieść przeszło 200 tysięcy – nie dostanie rodzina, lecz Maciej B. – tak zwany uposażony. To on ubezpieczył pracownika i zapłacił pierwszą składkę.

– 9 kwietnia przyszło kolejne pismo, z Avivy – ojciec pokazuje drugi list. „Panie Rafale! Informuję, że do dnia dzisiejszego nie otrzymaliśmy składki w wysokości 187 zł. W trosce o kontynuowanie ochrony ubezpieczeniowej proszę o jej uregulowanie na nr konta (…). Dyrektor Centrum Kontaktów z Klientami".

– Następne wezwanie dostałem z Warty. A potem jeszcze jedno pismo i jeszcze…

W połowie roku ojciec już wie, że syn był ubezpieczony przez swego pracodawcę w co najmniej pięciu towarzystwach. Suma należnych odszkodowań przekracza 3 miliony. We wszystkich przypadkach beneficjentem jest Maciej B.

– Już po odebraniu pierwszego listu, z Allianz, umówiłem się z policjantem prowadzącym śledztwo. Dowiedziałem się, że sprawa idzie na umorzenie. Zażądałem widzenia z prokuratorem nadzorującym. Trzy razy musiałem prosić. W końcu dostałem numer prokuratora Witolda Preisa. Pojechałem do niego wiosną, jeszcze było zimno. Miał dla mnie mało czasu, mówiłem o tych ubezpieczeniach, a on odpowiadał, że wie, co ja czuję, ale jest zajęty. W końcu dał mi do podpisania dokument, że chcę być świadkiem w śledztwie, i uspokoił, że na pewno sprawy łatwo nie zostawią. Dwa miesiące później wezwali mnie na przesłuchanie. Jadę do Chełmna, rozmawiam z policjantem i widzę, że ten nic nie pisze. Zażądałem zrobienia protokołu. Ale i tak w maju śledztwo umorzyli. Wtedy postanowiłem nająć adwokata.

Chełmińska policja i prokuratura coś tam jednak zrobiły. Ustalono, że drugi mężczyzna z matiza też był ubezpieczony na życie w kilku towarzystwach. I w jego przypadku uposażonym też jest Maciej B.

– Nie zapaliła się panu czerwona lampka? – pytam prokuratora Witolda Preisa. – Przecież is fecit, cui prodest. Sprawca to ten, kto odnosi korzyść.

– A ja panu powiem: audiatur alteram partem, niech pan wysłucha drugiej strony – odpowiada śledczy. – Ludzie giną w wypadkach i mają różne polisy. Nie możemy się zastanawiać nad każdym ubezpieczonym. Szatański pomysł na ubezpieczenie w kierunku późniejszego zabójstwa nikomu nie przyszedł do głowy. Przynajmniej początkowo. Bo potem sprawa faktycznie nabrała rumieńców.

– Ojciec Koczana wpadł na ten trop, zanim umorzyliście śledztwo. Można go było potraktować serio.

– Śledztwo zostało umorzone na podstawie opinii biegłych. Nie ustalono, kto kierował autem, i stąd umorzenie. Ale są prowadzone czynności zgodnie z artykułem 327 paragraf 1 i 3.